Reeds in de Klassieke Oudheid bogen filosofen zich over het vraagstuk van de tijd. Tot op de dag van vandaag houdt het grote denkers over de hele wereld in zijn greep. In dit minisymposium zal de vraag naar de tijd vanuit twee verschillende invalshoeken benaderd worden. De eerste benadering past in de fenomenologische traditie. Ivo Bles stelt de tijd als alledaags fenomeen centraal en ontwikkelt van daaruit een filosofische vraagstelling die aan het unieke karakter van de tijd recht poogt te doen. Vervolgens zal Victor Gijsbers op basis van het moderne analytische debat over tijd een lans breken voor wat hij ‘causaal hedenisme’ noemt. Wat de uitkomst van dit colloquium ook moge zijn, ‘tijd’ zal er na afloop van de lezingen in elk geval zijn voor een plenaire gedachtewisseling, waarmee het programma er als volgt uit komt te zien:
| 13:15 | Inloggen is mogelijk |
| 13:30 | Opening door dagvoorzitter André van Delft |
| 13:45 | Ivo Bles – Het raadsel van de tijdelijkheid |
| 14:45 | Pauze |
| 15:15 | Victor Gijsbers – Causaal hedenisme |
| 16:15 | Plenaire gedachtewisseling |
| 16:45 | Afsluiting door de dagvoorzitter |
Ivo Bles
De tijd is een raadselachtig ding. Hoewel, eigenlijk is de tijd helemaal geen ding, want – waar is het ding dan dat we ‘tijd’ noemen? Nergens tussen de dingen om mij heen vind ik de tijd. Toch schijnt er zoiets als tijd te zijn en we doen daar wellicht meer recht aan door niet te vragen wat hij is, maar hoe hij is. Want het is evident dat hij in ons dagelijks leven een enorme rol speelt. Soms hebben we er veel van, soms veel te weinig. Of we hebben weliswaar geen tijd, maar nemen die toch – wat niet zou kunnen als hij in het geheel niet bestond. Maar waar is hij dan? En is er maar één tijd of zijn er meerdere? Iedereen weet wat tijd is… wat niet wegneemt dat wie er serieus naar vraagt, al gauw in het duister tast. Desondanks zal ik in mijn lezing proberen om in het licht van de fenomenologische traditie de vraag naar de tijd te stellen.
Ivo Bles studeerde onder meer Wijsbegeerte aan de universiteit van Tübingen in Duitsland. Daarbij concentreerde hij zich op de twintigste-eeuwse Duitse fenomenologie, met name op het werk van Martin Heidegger. In zijn masterscriptie (getiteld Der Zeitbegriff Martin Heideggers im Umfeld von »Sein und Zeit«) onderzocht hij het tijdsfenomeen aan de hand van Heideggers vroege Aristoteles-interpretatie en de daaruit ontwikkelde ‘fenomenologie van de kloktijd’.
Victor Gijsbers
Een van de centrale debatten in de analytische filosofie van de tijd is die over de ontologische status van verleden, heden, en toekomst. Is het universum een vier-dimensionaal blok waarin alle tijdstippen dezelfde mate van realiteit hebben? Of is het heden bijzonder, meer werkelijk dan verleden en toekomst? Het hedenisme (Engels: presentism) kent alleen aan het heden realiteit toe. Maar daarmee ontstaat meteen de vraag hoe we uitspraken over de toekomst en, wellicht nog problematischer, over het verleden kunnen begrijpen. Hoe kan het waar zijn dat Socrates de gifbeker dronk als Socrates niet eens werkelijk is? Wat maakt deze waarheid waar? Ik zal in mijn lezing beargumenteren dat dit probleem opgelost kan worden door een radicaal, dynamisch hedenisme dat causaliteit centraal stelt.
Victor Gijsbers studeerde natuurkunde en wijsbegeerte in Utrecht. In 2011 promoveerde hij in Leiden op een proefschrift over verklaren in de wetenschap. Sindsdien is hij UD in Leiden, waar hij zich bezig houdt met onder meer causaliteit, tijd en modaliteit, en een wellicht ongezonde belangstelling voor Kant aan het ontwikkelen is. Zie ook zijn YouTube-kanaal: https://www.youtube.com/channel/UCxdW451Xfl5oPDpKcsgbATg. Begin 2022 verschijnt zijn vertaling van Wittgensteins Tractatus.