Filosofie & spiritualiteit

• Datum: vrijdag 12 april 2024
• Tijd: 13:30–16:30 uur
• Sprekers: Kick Bras en Erik Hoogcarspel
• Locatie: Universiteit Leiden, P.J. Vethgebouw, zaal 1.01 (Rapenburg 73)

De naam van ons colloquium: levensfilosofie, is niet alleen een algemene aanduiding, maar mag ook historisch verwijzen naar een ommekeer die vanaf het einde van de 19e eeuw heeft plaatsgevonden in de filosofie. Kenmerkend is een aantekening als deze van de jonge Nietzsche over Schopenhauer: ‘Hij maakt de diepste behoefte wakker: zoals Socrates de behoefte wekte. Die laatste echter riep de wetenschap: Schopenhauer de religie en de kunst. Wat religie was, was men vergeten, net zo de positie van de kunst ten opzichte van het leven.’ Als zijn diepste behoefte ervoer Nietzsche een hernieuwde aansluiting van de filosofie bij het leven. Daartoe diende zij het contact met kunst en religie te herstellen, zoals Schopenhauer dit had gedaan. Diezelfde Schopenhauer leert dat we dan bij religie aan de mystieke traditie moeten denken, getuige zijn aandacht voor Sakyamuni (Boeddha) en Meister Eckhart. We zijn verheugd deze middag twee sprekers het woord te kunnen geven die in dit grensgebied van filosofie en spiritualiteit thuis zijn. Kick Bras zal een kernmotief uit de christelijke mystieke traditie belichten, terwijl Erik Hoogcarspel er de antieke en aziatische spiritualiteit bij zal betrekken.

Belangrijke vertegenwoordigers van de westerse mystieke traditie spreken over niet-weten als een mystieke grondhouding die voorwaarde is voor de eenwording met de goddelijke werkelijkheid. Kick Bras zal deze grondhouding belichten zoals zij bepleit wordt bij (Pseudo-) Dionysius de Areopagiet, Meister Eckhart en Johannes van het Kruis.

Centraal in deze lezing staat de praktijk van spirituele oefeningen. Erik Hoogcarspel zal fenomenologisch laten zien dat deze een gemeenschappelijke basis hebben in ons menselijk bestaan. Na een korte introductie van het begrip ‘spirituele oefening’, zal hij vervolgens met behulp van het werk van Pierre Hadot uitleggen hoe deze uit de filosofie zijn verdwenen. Een belangrijk moment hierbij is het christelijke monopolie op de bekering. Ten slotte zal hij met enkele voorbeelden uit Aziatische en antieke tradities aantonen hoe juist een transcendentale fenomenologie van de bekering een gemeenschappelijke antropologische basis aan het licht brengt.